Tekst: Hannah Neele – redactielid Vrouw tot Vrouw online

Rouw is de prijs die we betalen bij het ontvallen van iemand die we liefhebben. De persoon heeft grote betekenis gekregen en ons gevormd tot wie we nu zijn. De eerste dagen na het verlies van een geliefde kunnen als zachte regen zijn. Zoveel warme woorden, warme mensen, meeleven. Je voelt je gedragen. Je ziet, je hoort hoe jouw geliefde ook bij anderen geliefd was. Het lijkt allemaal buiten jezelf af te spelen.

Langzaam of ineens wordt het stiller. Je kunt een kloof gaan ervaren tussen jezelf en de mensen en de wereld om je heen. De wereld die gewoon door leeft en haar deuren lijkt te sluiten voor wat jou overkomen is en nog steeds overkomt.

Rouw is een normale reactie op een verlies. Het is geen ziekte, maar een natuurlijke en noodzakelijke reactie die aandacht nodig heeft. Daarom moeten we rouw ruimte geven. Als we rouw blijven negeren of onderdrukken, zal de reis langer en ingrijpender zijn. Rouw is verdriet, pijn, missen, herinneren … Maar het heeft ook alles met toekomst te maken. Wat je niet meer mee kunt maken met elkaar, de mooiste dagen waar hij of zij aanwezig had moeten zijn. Of een kind dat je niet op ziet groeien. Je verliest je klankbord, iemand die jou liefkoosde, omarmde, vasthield en jou liefhad en iemand aan wie jij je liefde kwijt kon.

Rouw raakt heel de mens: onze emoties, ons lichaam, heel ons doen en laten. Het brengt je tot stilstand en doet je terugkijken en dat kan ons hele leven duren. Het is zoeken en werken om jezelf te hervinden en nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Je moet je opnieuw leren verhouden tot de mensen om je heen, opnieuw ontdekken wie je voor elkaar bent. Wees in je rouwproces vriendelijk voor jezelf! ‘Ja’ zeggen tegen wat helpt en ’nee’ zeggen tegen wat niet helpt. Het is oké om je niet oké te voelen.

Soms zijn er zoveel indringende ervaringen dat er nauwelijks woorden gevonden kunnen worden. Je innerlijke deur kan dichtslaan als iemand luchtig zegt: ‘Alles goed?’ Het luistert nauw hoe je iets zegt. In het delen zit de toegang tot helen, maar je begint meestal niet zomaar je verhaal. Je hebt mensen nodig in je omgeving die naar je informeren. Hoe gaat het nou echt met je? Dat hebben volwassenen nodig, maar ook kinderen.

Veel mensen vinden het onderwerp dood en verdriet lastig. Je weet niet of je er wel over mag praten en dan negeer je het maar gewoon en praat je over iets oppervlakkigs. Psycholoog Manu Keirse zegt: ‘Vraag je niet af wat je moet zeggen tegen mensen die rouwen, vraag je af wat ze willen zeggen tegen jou.’

Maar wat kun je als betrokkene doen? Deel herinneringen: vertel bijvoorbeeld wat jij weet over de persoon die is overleden, noem de naam. Vraag om een foto of loop naar een foto toe die hangt in de kamer. Denk aan iemand op bijzondere dagen: geboortedag, sterfdag, trouwdag. Vergeet de kinderen niet en stel vragen aan hen. Niet iedereen wil praten. Soms kunnen mensen zo verbitterd zijn dat ze contact vermijden. Goed om te beseffen dat mensen in rouw onduidelijk kunnen zijn. ‘Kom me eens opzoeken’, zeggen ze dan, of ‘ik zie geen mens’. Maar als je dan een afspraak wilt maken, lukt het vervolgens niet. Dat heeft er alles mee te maken dat de mens in rouw vaak niet weet wat hij wil of hoe hij verder moet.

Hoe kunnen we luisteren naar verdriet?

• Neem het initiatief om naar iemand toe te gaan of bel iemand op. Op een kaartje schrijven: ‘Je mag me altijd bellen!’, is veel te vaag en zullen mensen niet snel doen.
• Wees voorzichtig met je beloftes; dat zijn soms vluchtige condoleancewoorden.
• Oprechte aandacht: luister je om te reageren of luister je om de ander te begrijpen?
• Goede vragen stellen. Niet: ‘hoe lang is het nu geleden?’ Deze vraag kan je opjagen. Beter is: ‘Hoe is het leven voor jou?’
• Kom niet gelijk met je eigen verhaal of met verhalen uit je omgeving.
• Zeg niet: ‘Ik begrijp precies wat je bedoelt.’ Elk verlies mag er zijn, maar niet elk verlies is hetzelfde.
• Pijn en leed kunnen verdragen.
• Luisteren, samenvatten, doorvragen. Je kan proberen om in eigen woorden dat wat is verteld te vertalen. Elkaar bevragen en niet tevreden zijn voordat je de ander goed hebt begrepen en aangevoeld.

Je leert van mensen te houden als je de tijd neemt om naar ze te luisteren. Als je echt luistert, hoor je zoveel meer. Je wordt stilgezet en je verwondert je. Het geeft echte verbinding. En het kan zomaar zijn dat als je doorvraagt de ander zijn of haar hart voor je opent.

Bovenstaande is een samenvatting van een avond over rouw die gehouden is in de Hervormde Gemeente in Hardinxveld-Giessendam met als spreekster Pauline Aalbers.