Een handreiking, wanneer je crisis in je huwelijk ervaart

Tekst: Anne-Marieke Codée-Breugem

Hoe is het mogelijk dat een relatie die eens zo romantisch begon, kan vervlakken of veranderen in een verhitte strijd? Dat is iets waar we niet eens aan willen denken en tegelijk kan het ons allemaal gebeuren.

In dit artikel wil ik u en jou meenemen en een belangrijke reden noemen die echtparen hebben om de strijd zo hoog op te laten lopen. Ik wil ook mogelijkheden aanreiken om tot persoonlijke groei en ontwikkeling te komen, zodat er ruimte en begrip komt voor jezelf én de ander.

Het huis waarin je opgroeide doet ertoe. Stond dit in Europa of in Afrika, dat maakt een groot verschil. De familie waarin je opgroeide doet er ook toe. Waren je ouders gewend open en kwetsbaar over hun gedachten en gevoelens te praten of juist niet? Waren je ouders gastvrije mensen en was iedereen altijd welkom of was het afgepast en op afspraak? Werd je als kind geknuffeld en was er aandacht voor je wanneer je blij was? Werd je getroost en gerustgesteld als je bang, boos of verdrietig was? Stoeiden je ouders met jou en werden er spelletjes gespeeld; oftewel was er tijd en aandacht van je ouders voor jou en jullie als kinderen? Of moest je jezelf vermaken en ging ieder zijn of haar gang?

Heftige gebeurtenissen kunnen een blijvende rol spelen in een familie, zoals bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog, een vroeg overlijden, een faillissement, een miskraam, etc. Dit kan grote impact hebben op ouders, als een vader bijvoorbeeld een oorlogstrauma of faillissement niet emotioneel heeft verwerkt en hij voor zijn vrouw en kinderen afwezig voelt. Of moeder kan niet emotioneel beschikbaar kan zijn voor haar man en kinderen na een miskraam. Rouw en verlies kan opgekropt worden, omdat er niet geleerd is om met gevoelens en emoties om te gaan. Dit verandert soms in psychische kwetsbaarheid met alle ellende voor de betrokkene en het gezin.

Wanneer een baby wordt geboren, reageren ouders doorgaans heel blij en liefdevol op hun baby. Wanneer de baby honger heeft of pijn gaat het kind hard huilen, net zo lang totdat de moeder of vader de baby troost, geruststelt en hem geeft waar hij zo’n behoefte aan heeft. Wanneer het kind merkt dat zijn ouders hem geruststellen in tijden van angst, verdriet of boosheid, kan het kind zich veilig hechten. Dit helpt een kind om een ‘zelf’ te kunnen ontwikkelen en zelfvertrouwen te krijgen. Deze hechting stopt niet met twaalf of achttien jaar, maar gaat door tot de dood.

Tussen man en vrouw speelt die hechting ook. Tijdens de verliefdheid ben je je gaan hechten en je voelt je op een gegeven moment veilig genoeg om met elkaar over alles te praten en je kwetsbaar en intiem op te stellen. Daar is lef en moed voor nodig. Wanneer je je verdrietig, eenzaam of chagrijnig voelt, is je man of vrouw daar die jou steunt, troost of geruststelt. Bij hem of haar voel je je veilig.

En dan komt het moment dat je man chagrijnig thuiskomt uit zijn werk, een beroerde dag heeft gehad en al zijn ellende afreageert op jou, omdat hij zich bij jou veilig voelt. In eerste instantie weet je niet wat er gebeurt en reageer je boos en je zegt dat hij normaal moet doen. Of je reageert door je terug te trekken en boos en verdrietig het huis op te ruimen. Dit soort reacties kunnen een patroon worden. Zodra manlief chagrijnig kijkend binnenkomt, weet vrouwlief al hoe laat het is en trekt zich bij voorbaat terug of geeft een sneer dat hij ‘altijd’ chagrijnig thuiskomt. Die strijd wordt groter wanneer partners het gevoel hebben de ander kwijt te raken. De oer-paniek – denk aan het steeds harder huilen van de baby die niet getroost wordt – van de verlatingsangst bij partners, is zo groot dat de strijd steeds heviger wordt.

Allereerst kun je jezelf afvragen wat jij belangrijk vindt in het leven. Hoe komt het dat die thema’s zo belangrijk voor je zijn? Zijn dat overtuigingen die je van je gezin van herkomst hebt meegekregen? Bijvoorbeeld: eerlijkheid voor alles, of om de lieve vrede wil, houd ik mijn mond, of niet zeuren maar doorgaan etc. Deze overtuigingen, normen en waarden uit je gezin van herkomst heb je ongemerkt ook in je huwelijk gebracht. Bij verschillen van mening of conflicten kunnen deze tevoorschijn komen in de vorm van verwijten en eisen stellen of dat je bijvoorbeeld ‘heel kritisch reageert naar je man’, omdat eerlijkheid voor alles gaat. Je man reageert daar heftig en verdedigend op ‘dat hij het nooit goed kan doen bij jou’ en vlucht in zijn werk, pakt zijn mobiel of gaat het huis uit.

Onder die kritische houding ligt het verlangen naar gezien en gerustgesteld worden. Hoe feller de kritiek, hoe harder de roep: ‘Houd mij vast, blijf bij mij en verlaat me niet’. Daarop gaat de één op de vlucht uit angst om de ander teleur te stellen en het weer niet goed te doen.

Veel voorkomende valkuilen binnen christelijk Nederland zijn bijvoorbeeld dat we denken ‘dat je je naaste meer moet liefhebben als jezelf’ (Leviticus 19:18) en doen wat de ander van ons vraagt en daarmee onze eigen identiteit opgeven. Door ons zó te richten op onze man of vrouw hopen we bewust of onbewust daarmee liefde en acceptatie te krijgen van onze partner. Maar het houden van jezelf staat er niet voor niets. Je staat in relatie tot de ander, je bent uniek gemaakt door je Schepper, gewild en duur gekocht door Zijn Zoon, Jezus Christus. Je doet ertoe en bent geweldig belangrijk. God heeft jouw naam in Zijn beide handpalmen gegraveerd (Jesaja 49 :16) om daarmee Zijn relatie met jou te bevestigen.

Als je weet wie je bent en waar je voor staat en je van jezelf kunt houden, kan je veel gemakkelijker van de ander houden en heb je ook meer oog voor het welzijn, de ontwikkeling en persoonlijke groei van de ander. Het volmaakte voorbeeld is de Heere Jezus! Hij weet dat Hij de Zoon van God is, geliefd door Zijn hemelse Vader en Hij weet ook waar Hij voor staat en wat Hij nodig heeft. Vanuit die basis kan Hij liefde, genezing én redding schenken aan de mensen om Hem heen.

Tot slot wil ik voorgaande illustreren aan de hand van een voorbeeld.

Je man komt gestrest thuis uit zijn werk, kijkt boos en reageert geagiteerd naar jou en de kinderen. Jij hebt dit artikel gelezen en hebt je voorgenomen om je niet te laten beïnvloeden door de emoties van je man. Jij vindt een avondmaaltijd met het hele gezin een belangrijk moment en wil dan graag oog hebben voor ieders behoeften en belangen. Daarom geef je je man een omhelzing, zegt dat je van hem houdt, dat je een lekkere maaltijd hebt klaargemaakt om daar straks samen van te genieten. Je blijft zo in verbinding met je man, gaat rustig je gang en verdraagt de spanning van de ander. Je bent wel beschikbaar maar niet verantwoordelijk voor de stress, boosheid of frustratie van de ander. Daar heeft de ander zich in te kalmeren.

Op deze manier laat de liefde geen ruimte voor angst (1 Joh.4:18) maar wel voor kwetsbaarheid!