Zinvolle zorg | nadenken over het levenseinde

Tekst: Riëtte Zuijderduijn-Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie

Een gesprek over het levenseinde lijkt meer iets voor oude mensen dan voor jonge mensen. Met de nadruk op líjkt. Want hoewel je natuurlijk hoopt nog een lang leven voor je te hebben, zou ik het gesprek daarover niet uitstellen. Stel de vraag eens aan je ouders of aan ouderen in de gemeente waar je door bezoekwerk een band mee hebt opgebouwd. Natuurlijk kan dat spannend en soms emotioneel zijn, maar de ervaring leert ook dat het vaak bijzonder waardevolle gesprekken zijn. Dat gun ik iedereen!

Nadenken over het levenseinde is niet voor iedereen gemakkelijk. Toch is het zinvol om er tijdig over na te denken; wie leeft krijgt met sterven te maken en dan is het waardevol als zaken vooraf overdacht en besproken zijn. Sterven is onlosmakelijk verbonden met ons aardse bestaan. Het lijkt voor velen wellicht nog ver weg en daarom wordt het vaak uitgesteld. Vanuit eigen ervaring, zowel in mijn werk als in mijn persoonlijk leven, heb ik de waarde ervaren van goede gesprekken over het levenseinde vóór dat het einde daar is. Het levert vaak diepe gesprekken op over de waarden die voor iemand belangrijk zijn en waar je samen over door kunt denken en spreken.

In de gezondheidszorg noemen we dit ACP gesprekken, advance care planning – vroegtijdige zorgplanning. Want naast dat men met naasten het gesprek hierover heeft, is het goed om dit ook met de huisarts te bespreken. Zodat zoveel mogelijk aan uw wensen tegemoetgekomen wordt op het moment dat de situatie zich voordoet. Advance care planning is een proces waarbij de patiënt met zijn behandelend arts zijn wensen, doelen en voorkeuren voor zorg rond het levenseinde bespreekt en vastlegt, vooruitlopend op het moment dat de patiënt zelf niet meer in staat is om beslissingen te nemen.

De Bijbel is er ook duidelijk over dat het zinvol is om na te denken over het levenseinde. Denk aan Psalm 39 “HEERE, maak mij mijn einde bekend en wat de maat van mijn dagen is, zodat ik weet hoe vergankelijk ik ben.” En in Genesis 49 wordt het stervenswerk van Jakob beschreven. Matthew Henry geeft daar deze prachtige uitleg bij: “Toen hij beide zijn zegen en zijn wens beëindigd had, (die beide begrepen zijn in het bevelen geven aan zijn zonen) en aldus zijn getuigenis had beëindigd, begaf hij zich tot zijn stervenswerk. Hij plaatste zich in de houding om te sterven, daar hij tevoren op zijn bed gezeten was om zijn zonen te zegenen, en dat werk nu volbracht zijnde, legde hij zijn voeten samen op het bed, om languit te liggen, niet slechts als iemand, die zich geduldig onderwerpt aan de slag, maar als iemand, die zich goedsmoeds ter ruste legt, nu hij vermoeid was. Ik zal in vrede samen liggen en slapen.”

Jakob gaf bevel, had nagedacht over hoe hij het geregeld wilde hebben na zijn sterven en besprak het met zijn zonen. Toen alles gezegd was, strekte hij zijn voeten. Dat is: hij ontspande zich, gaf zich over, ging heen zonder strijd – in de zekerheid van het geloof. Jacob wist naar Wie hij op weg was. Hij zegt: “Op Uw zaligheid wacht ik, HEERE!” Hij was voorbereid; hád zich voorbereid om te sterven en viel niet in een zwart gat. Alles hier los kunnen laten, onthechten van wie en wat je hier beneden lief en dierbaar is, dat is genade die God wil geven aan ieder die zich aan Hem toevertrouwt.

Een prachtig voorbeeld over het belang van tijdig spreken over het levenseinde en hoe je zaken geregeld zou willen hebben. Jakob wacht – bij wijze van spreken – ook niet tot hij happend naar adem vanwege benauwdheid op de ambulance ligt te wachten. Dan is het te laat om in alle rust met je naasten te spreken over wat je wensen zijn als je ernstig ziek wordt en hoe lang je door zou willen gaan met behandelen. Want ook wie euthanasie duidelijk afwijst, komt voor vragen te staan. Zeker in ons land waar de gezondheidszorg zo is ontwikkeld dat er veel mogelijkheden zijn. Maar moet men eindeloos doorgaan met behandelen? Mag het sterven gerekt worden? Mag er helemaal niet worden ingegrepen? Moet er altijd gereanimeerd worden? Mag iemand stoppen met behandelen en rustig sterven?

Het nadenken over deze vragen is goed om te doen. Juist als je nog gezond bent en er tijd is om rustig na te kunnen denken en met geliefden hierover te spreken. Natuurlijk zijn dat niet altijd gemakkelijke gesprekken; je wordt geconfronteerd met de broosheid van het bestaan. Maar tegelijk kunnen het ook mooie gesprekken zijn, waarin je van hart tot hart met elkaar kunt spreken. Denk ook aan het getuigenis wat je kunt geven van de Hoop die in je is. Als wij alleen voor dit leven op Christus onze hoop gevestigd hebben, zijn wij de meest beklagenswaardige van alle mensen (1 Korinthe 15). Maar als je jong of oud, gezond of ziek mag spreken over een blij vooruitzicht dat je streelt, omdat je weet en aan je kinderen en kleinkinderen mag vertellen dat je bij het ontwaken Gods lof mag ontvouwen en Hem in gerechtigheid aanschouwen (Psalm 17), dan ben je een getuige van Zijn genade en goedheid en kun je rustig verder leven, tot het moment van afscheid daar is of tot de wederkomst van Christus.

Voor meer informatie over dit onderwerp kunt u o.a. ook terecht op: https://www.npvzorg.nl/producten/keuzehulp/keuzehulp-levenseinde/