Tekst: Tirza van Laar-Jochemsen 

Volgens onze zoon was hij de énige jongen in de klas die het nog niet had: een gaming-pc, Xbox of PlayStation (PS). Overdag op school bespraken de jongens onderling de vorderingen op Fortnite van die avond daarvoor en hij kon er dan niet over meepraten.  

Nou vind ik sociale druk een van de minst sterke argumenten om iets aan te schaffen. En met drie zussen boven hem die niet direct geïnteresseerd zijn in de game-wereld, is het nooit echt een serieus item geweest in ons gezin. Maar ik wil mijn zoon ook serieus nemen; hij speelt bij vriendjes wel op de PS en hij vindt het echt leuk. Zodoende begon bij ons de tijd van gesprekken voeren, uitzoeken, rondvragen, argumenteren voor en argumenteren tegen. Wat ons als ouders het meest tegenhield om iets dergelijks aan te schaffen, is de enorme neiging bij jongens om eindeloos te gamen en het onvermogen van het puberbrein om daar zelf maat in te houden. Vriendjes van onze zoon gamen met gemak vijf à zes uur per dag. Als het aan hen ligt, blíjven ze gamen: mateloos! 

Grenzeloos
Nou is die mateloosheid niet iets vreemds in onze samenleving. Wij als volwassenen zijn er mede debet aan dat wij een sfeer hebben gecreëerd dat ‘alles maar moet kunnen’. Hoewel corona ons een gevoelige tik op de maakbare vingers heeft gegeven, doen reclames, winkels en onderwijsinstellingen ons geloven dat je alles kunt zeggen, doen, hebben en bereiken wat je wilt. The sky is the limit. Dat betekent dus: geen limit. Geen grens. Geen maat. Drink zoveel je wilt. Game zoveel je wilt. Seks erop los. Vape eindeloos. Scheld maar raak. Roep maar wat je wilt. Het lijkt alsof wij het gevoel voor begrenzing zijn kwijtgeraakt. Wat zijn de goede verhoudingen? Wat de juiste proporties? Wat is de goede maat? 

De juiste verhoudingen
Duidelijk is in ieder geval dat tieners geholpen moeten worden om in het leven de juiste verhoudingen te leren. Ze hebben domweg grenzen nódig. Gun ze ook grenzen: anders hebben ze niks om tegenaan te schoppen. Volgens klinisch neuropsycholoog Jelle Jolles, die veel onderzoek heeft gedaan naar het tienerbrein, is de tiener psychobiologisch niet goed in staat om zelf verantwoordelijkheid te nemen voor schoolwerk, voldoende slaap en gamegedrag. Verder is hij er heel duidelijk in dat een jonge tiener ruim negen uur slaap per nacht nodig heeft om goed te kunnen functioneren. En dat slapen gaat niet lukken als jongeren vlak voor het slapengaan uren hebben gegamed. Oei!  

En ja: het spelen van games heeft zeker ook positieve kanten. Zo kunnen sommige games de oog-handcoördinatie, reactiesnelheid en de perceptuele en motorische vermogens van spelers positief beïnvloeden. Een leuk weetje: uit een onderzoek in 2005 bleek dat chirurgen die 20 minuten voor aanvang van een operatie een game speelden, de operatie sneller uitvoerden en minder fouten maakten dan chirurgen die niet van tevoren hadden gegamed (uit: Gameverslaving, J.S. Lemmens). Let wel: het gaat hier om 20 minuten gamen! Verder heeft online met elkaar gamen ook een sociale functie, het geeft een zekere verbinding en levert vaak veel plezier op. Gamen op zich lijkt mij daarom niet verkeerd. Het gaat denk ik mis als het niet in de juiste maat gebeurt, als wij onze tieners een vrijbrief geven om het eindeloos en grenzeloos te doen.    

Gods regels
En dit is denk ik een hele Bijbelse boodschap. Uit liefde heeft de Heere God ons regels, grenzen en maten gegeven. Dan hebben we het echt niet alleen over tieners; ook wij als volwassenen hebben begrenzing nodig. In het paradijs was het grenzeloos mooi en goed. Toch gaf God ons ook daar een grens: ‘Van álle bomen mag je eten, behalve …’. De hele Bijbel door leert God ons liefdevol hoe afhankelijk wij zijn van Hem en van zijn gegeven regels ten Leven. Lees Leviticus, Spreuken, de Bergrede en de brieven van de apostelen maar na. Vele gaven zijn in beginsel goed, maar raken verworden als ze uit verhouding, zonder maat of grens worden gebruikt. Een weinig wijn is goed voor de maag (1 Tim. 5). Geniet van eten, maar maak van je buik geen afgod (Fil. 3). Seksualiteit is mooi, binnen de grenzen van het huwelijk. Lieve mede-zusters: doe mooie kleren aan, draag sieraden, doe iets leuks met je haar! Maar maak het geen prioriteit, verlies je er niet in, maak je identiteit er niet van afhankelijk. Dan is het niet in de juiste verhouding. ‘Zorg er liever voor dat je van binnen mooi bent. (…) Dat is een schoonheid waar God van houdt’ (1 Pet. 3). Kortom: wij als mensen hebben regels, grenzen, maten nodig. En onze tieners hebben ons nodig, als voorbeeld en als mentor, om daarmee leren om te gaan.

Afspraken maken
Die PlayStation is er gekomen. Zoonlief blij, wij een taak erbij. Ik heb totaal niet de neiging jou als moeder te zeggen welke regels jullie in het gezin moeten handhaven als het gaat om gamen. Ik deel hier de regels die wij als gezin hebben afgesproken, vóórdat de PS werd aangeschaft. Wellicht heb je er wat aan, óf is het juist een voorbeeld van hoe je het in ieder geval niet wilt!  

Een van de regels die elk kind hier thuis kan opdreunen, is: ‘Eerst de dingen die moeten, dan de dingen die mogen’. Concreet: eerst huiswerk, muziek oefenen, sporttraining en taken in huis. Als er dan tijd over is, mag je gamen. Wij hopen daarmee onze kinderen te leren prioriteren en plannen. Ook hebben wij elke dag beperkte schermtijd. De hoeveelheid tijd verschilt per dag (afhankelijk van het schoolrooster en andere activiteiten, zoals sporttraining). Mobielgebruik en gamen vallen beide onder schermtijd en op beide devices zit een maximale tijd. Als ze willen, kunnen de kinderen zelf een beetje schuiven met de tijd. Als je op een middag een uurtje hebt gegamed, dan kan je nog maar een half uur op de telefoon iets doen. En vice versa. Gelukkig spreken ze heel regelmatig af met vrienden. Als dat in het gedrang zou komen door het gamen, gaan we daar verder over nadenken. Verder hebben wij de PS niet op de slaapkamer en wordt er op zondag niet gegamed. Gamen is een mooie, leuke en bij vlagen zelfs leerzame activiteit … in de juiste mate!  

Zonder grenzen
Ik denk dat er uiteindelijk maar Eén is die geen maten nodig heeft en die Zelf ook geen maat heeft. Alle mensen hebben grenzen en regels nodig. Er is er maar Eén die daarboven staat en op wie geen grens of maat gelegd kan worden: de Schepper, die alles in de goede verhoudingen heeft geschapen, die Zijn liefdevolle regels ingelegd heeft in ons leven. Hoezeer wij dat alles door onze zonden ook beschadigd en vertrapt hebben: Jezus’ offer toont ons hoe grenzeloos en eindeloos goed, liefdevol en genadig God is. Mateloos! 

Tirza van Laar-Jochemsen 

Tirza is pedagoog en onderzoeker bij het Expertisecentrum Onderwijs en Identiteit (Theologische Universiteit Utrecht). Ze woont in Wierden en is getrouwd met Peter Jan. Samen hebben ze vier kinderen in de leeftijd van 12 tot 16 jaar.