Door Corine de Jong, redactielid Vrouw tot Vrouw online

‘Het was een verpletterende boodschap’, zegt ds. Lammers. Marjo knikt. De dag dat ze te horen kreeg: ‘U heeft Alzheimer’, was er één die het leven van het predikantsechtpaar op z’n kop zette. Hun houvast in deze moeilijke periode is de trouwtekst ‘Wentel uw weg op de Heere, en vertrouw op Hem; Hij zal het maken.’

Ze zit nog maar kort in het landelijk bestuur van Vrouw tot Vrouw, nu twee jaar geleden, als de 62-jarige Marjo merkt dat het niet goed met haar gaat. ‘Bepaalde dingen kon ik niet meer. Dat vond ik zo vreemd, want ik maakte nooit ergens een punt van. Ik had altijd overal energie voor.’  

De arts stelt vast dat ze een zware depressie heeft. Ze zoekt de oorzaak in de jaren die achter haar liggen en waarin veel gepasseerd is: een baarmoederoperatie, een forse burn-out, het loslaten van Ridderkerk Drievliet/Oostendam waar ze ruim tien jaar met vreugde woonden en werkten, het overlijden van haar moeder twee dagen voordat ze naar Nijkerk verhuisden, de coronaperiode.

Tijdens de depressie krijgt Marjo cognitieve klachten. De psycholoog geeft aan dat dit bij het ziektebeeld kan horen, dus ze maakt zich niet zo veel zorgen. Als de klachten echter aanhouden, adviseert de psychiater een cognitietest te doen. Nadat Marjo deze tweemaal heeft gedaan, wordt ze doorverwezen naar het Alzheimercentrum Amsterdam, feitelijk om uit te sluiten dat het Alzheimer is. Ze moet een aantal testen doen en, zegt Marjo ‘ik had eigenlijk het idee dat ik ze heel goed had gedaan’. De klap is dan ook groot wanneer ze de uitslag krijgt dat er Alzheimer is geconstateerd. De MRI-scan levert het onomstotelijke bewijs. ‘Mijn leven stond op z’n kop. Wat houdt het allemaal in? Hoe ziet de toekomst eruit? M’n grootste angst was dat ik in een verpleeghuis zou komen. Ik zat altijd zo vol energie en had allerlei plannen. Het was allemaal weg …’ 

Voor het hele gezin was het ‘een verpletterende boodschap’, zoals ds. Lammers verwoordt. Hij is bij het gesprek aanwezig en vult aan als Marjo naar antwoorden zoekt en niet meer precies weet hoe het was. ‘Ik ben de externe harde schijf van Marjo.’

‘Het was een ontzettende schok. Het duurde maanden voordat we het enigszins een plekje konden geven, maar wennen doet het nooit.’ Dominee Lammers vertelt dat ze in een periode van rouw zitten vanwege de ziekte die ongeneeslijk is. ‘Marjo omdat ze niet kan doen wat ze voorheen deed. Voor mij, omdat ik mijn vrouw zie veranderen en voor de kinderen omdat hun moeder verandert.’ Samen vertellen ze over wie Marjo vroeger was. Er komt een beeld naar voren van een zeer actieve vrouw. Een greep uit haar werkzaamheden: tien jaar voorzitter van de landelijke predikantsvrouwencontio, intern begeleider in het onderwijs, twee masters behaald, actief in de gemeente met bezoekwerk, steunpilaar en praatpaal voor haar man en de zorg voor het gezin.

Nu is haar leven heel anders geworden. Marjo formuleert wat moeizaam: ‘De bekende dingen kan ik nog wel doen, en een paar boodschappen dichtbij ook. Maar als ik iets nieuws moet doen, moet ik dat voor mezelf elke keer repeteren. Dan komt het langzamerhand een beetje in m’n hoofd. Helaas kan en mag ik ook niet meer autorijden en dat vind ik heel erg.’  

Haar man vult aan: ‘Marjo heeft veel last van vergeetachtigheid. Overzicht houden en plannen lukt niet meer, evenals het reageren op mails en appjes. Voor het huishouden hebben we een hulp, en in de bijkeuken hangt een weekoverzicht, zodat Marjo weet wat er gaat gebeuren.’

Opvallend is dat haar voorkomen hetzelfde is gebleven. Ds. Lammers: ‘Dat zet mensen soms op een verkeerd been. Dan denken ze dat Marjo meer kan dan in werkelijkheid het geval is.’ Andersom is het ook zo dat degene die Alzheimer heeft dingen anders ervaart dan de omgeving. In het gesprek is dat ook regelmatig te merken. ‘Ik denk dat ik dingen normaal doe zoals vroeger, maar blijkbaar is dat niet zo. Soms overschat ik mezelf’, zegt Marjo.

Om het ziekteproces te vertragen, gaat Marjo drie dagen per week naar een dagbehandeling in Leusden, waar een expertisecentrum is voor jonge mensen met dementie. ‘Het is fijn om daar te zijn. Iedereen heeft hetzelfde probleem en je begrijpt elkaar. Ik voel me er thuis. Er worden allerlei activiteiten georganiseerd om het ziekteproces te vertragen’, vertelt Marjo. ‘We doen bijvoorbeeld aan hersengymnastiek, oefenen ons in communicatie, zijn creatief bezig en doen veel aan lichaamsbeweging.’

Hoe de toekomst eruitziet, is onzeker. De casemanager dementie die hen bijstaat, adviseert het echtpaar om zoveel mogelijk bij de dag te leven en te genieten van alles wat ze samen nog kunnen. Nadenken over alles wat níet meer kan, maakt alleen maar verdrietig. Ds. Lammers zegt eerlijk: ‘Dat is niet altijd gemakkelijk. Het is menselijk om over de toekomst na te denken, maar wij durven dat niet. We weten niet hoe de ziekte zich zal ontwikkelen. Gaat het proces snel of langzaam? We moeten leren wat Jezus zei: Wees dan niet bezorgd over de dag van morgen, want de dag van morgen zal voor zichzelf zorgen.’ 

Omdat er het verlangen is om dichterbij de kinderen te wonen die in de regio van Rotterdam/Dordrecht wonen, is ds. Lammers door de classis Veluwe onlangs vervroegd beroepbaar gesteld. Ze vertrouwen erop dat de Heere de weg wijst en voor hen zorgt, hetzij in Nijkerk hetzij elders.

Deze moeilijke weg geeft ook vragen naar de Heere God. Voorzichtig formuleert de predikant: ‘Hoe kan dit gebeuren, terwijl we zo graag samen de Heere dienen in het gemeentewerk? Waarom overkomt ons dit, terwijl we nog zoveel plannen, idealen en verlangens hebben?’ Beiden ervaren dat Gods wegen ondoorgrondelijk zijn. Marjo: ‘Je snapt vaak niet wat in het plan van God staat. Het is een verborgenheid. Maar het zal toch wel het beste voor mij zijn. Het is niet fijn om een ziekte te hebben, maar je weet nooit wat het nog uitwerkt in je leven. Dat je later misschien zegt: het is toch goed dat het zo gegaan is. Het maakt dat ik dichter bij Hem leef, meer afhankelijk ben. Ik ervaar rust in de Heere en laat het over aan Hem, omdat Hij weet wat de beste weg voor mij is. Vaak denk ik ook aan mijn lievelingspsalm: ‘Zo ik niet had geloofd, dat in dit leven, mijn ziel Gods gunst en hulp genieten zou, mijn God, waar was mijn hoop, mijn moed gebleven? Ik was vergaan in al mijn smart en rouw; wacht op den HEER’, godvruchte schaar, houd moed, Hij is getrouw, de bron van alle goed. Zo daalt Zijn kracht op u in zwakheid neer, wacht dan, ja wacht, verlaat u op de HEER’.’ 

Ds. Lammers vat het in één zin samen: ‘We zijn niet opstandig, wel herkennen we ons in de klaagpsalmen. We ervaren een stille overgave, maar met vragen omkleed.’ Samen zoeken ze steeds weer houvast in de trouwtekst uit Psalm 37, wat ook de belijdenistekst van Marjo is: ‘Wentel uw weg op de Heere en vertrouw op Hem; Hij zal het maken’.  

Eerder hebben ze ervaren dat de Heere in moeilijke tijden nabij was, toen ds. Lammers tien jaar geleden een risicovolle operatie onderging in zijn ruggenmerg. Ze vertrouwen erop dat de Heere, Die dezelfde is, ook nu nabij zal zijn en blijven. Ze beseffen dat ze niet de enigen zijn die met lijden te maken hebben. Dat geeft verbondenheid met anderen.

In alle vragen en zorgen zijn ze ook dankbaar voor wat ze hebben ontvangen. Samen vertellen ze: ‘We hebben verschillende gemeenten mogen dienen, onze vier kinderen zijn volwassen en hebben een plek in de maatschappij, we zien zes kleinkinderen opgroeien, onze kinderen en hun gezinnen zijn gelovig en kerkelijk. Dit is allemaal niet vanzelfsprekend.’ Het predikantsechtpaar is ook dankbaar voor de kerkelijke gemeente in Nijkerk, waar ze zich thuis voelen en op hun plaats weten. ‘Er is veel betrokkenheid en meeleven. Ook van familie en vrienden, dichtbij en ver weg, ontvangen we hulp en meeleven.’

Marjo vindt het jammer dat ze geen grote bijdrage heeft kunnen leveren aan het werk van Vrouw tot Vrouw. ‘Destijds was het echt een gebedsverhoring dat ik – voor de derde keer toen – een vraag kreeg om actief te worden voor Vrouw tot Vrouw. Ik voelde het als een roeping om het te gaan doen.’ Het werk van Vrouw tot Vrouw, vroeger de Hervormde Vrouwenbond, had altijd al haar warme belangstelling. In bijna alle gemeenten waar het echtpaar Lammers heeft gestaan, was Marjo betrokken bij de vrouwenvereniging. Ook heeft ze workshops gegeven en lezingen gehouden op vrouwendagen en voor vrouwenkringen. Samen met haar man heeft ze tweemaal mede leidinggegeven aan een bootreis van de Voor Elkaar Vakantieweken. En nu moet ze na twee jaar het werk weer neerleggen. Wat ze aan de vrouwen wil meegeven? ‘Houd er rekening mee dat we kwetsbare mensen zijn. We weten het wel, maar we leven er vaak niet naar. Het leven is meer dan geld verdienen, carrière maken en er mooi uitzien. Het leven is dat we elkaar hebben, dat we familie en vrienden hebben. Maar uiteindelijk is God het echte doel. Het beste komt nog. Hier leven we in de aanvechting en strijd. Straks is er geen zonde en verdriet meer. We hebben hier geen blijvende stad, maar we gaan naar de hemelse stad. Daar mag je naar verlangen.’